Metropoolregio wat moeten we wel en niet willen?
3 mei 2012Zó! is kritisch over de Metropoolregio. In deze bijdrage uitleg over de Metropoolregio en het standpunt van Zó! Zoetermeer.
Hoe is het nu?
Gemeenten werken samen. Zoetermeer ook. Wij werken bijvoorbeeld samen met Lansingerland en gaan dat ook doen met Pijnacker-Nootdorp. We hebben met 7 andere gemeenten een gezamenlijke GGD en we zitten ook al weer heel wat jaartjes in het Stadsgewest Haaglanden.
Haaglanden is een samenwerkingsverband van Den Haag, Delft, Wassenaar, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg, Pijnacker-Nootdorp, Westland, Midden-Delfland en Zoetermeer. Haaglanden houdt zich bezig met verkeer en vervoer, wonen, ruimte, economie, toerisme en recreatie, milieu, jeugdzorg en Europese projecten.
Haaglanden is een soort tussenlaag tussen de provincie en de gemeenten en wordt bestuurd door gemeentelijke afvaardigingen die bestaan uit raadsleden, wethouders en een enkele burgemeester. Wat de gemeente zelfstandig kan, doet de gemeente zelfstandig, maar als de resultaten beter worden als je het met elkaar doet, werken we dus samen. Zoetermeer is best tevreden over Haaglanden.
Wat is de Metropoolregio?
Op dit moment nog niks. Het is een plan. De regering – de bijna-vorige – had bedacht dat de tussenvormen zoals Haaglanden zorgden voor te veel ‘bestuurlijke drukte’. Dat is een modekreet en het betekent dat er teveel lagen zijn, waardoor de besluitvorming traag zou gaan.
De stadsgewesten of stadsregio’s of stadsprovincies (ze worden in den lande verschillend genoemd) moesten per 1 januari 2013 afgeschaft worden. Dan zou je denken dat de werkzaamheden van Haaglanden óf naar de provincie óf naar de gemeenten zouden gaan. Maar nee, dat vonden de burgemeesters van Rotterdam en Den Haag geen goed idee. Zij wilden dat alle gemeenten uit die beide buurten moesten gaan samenwerken in een Metropoolregio. Die moest dus haastje repje worden opgericht. Eerst zou het gaan over alleen de ‘vervoersautoriteit’. Dat zou betekenen dat in een samenwerking van 24 gemeenten - de 9 van Haaglanden en 15 uit de buurt van Rotterdam - het verkeer en vervoer (wegen, bussen, etc.) geregeld zou worden. Maar voor we goed en wel daarover gingen praten in al die gemeenten, was er ook al een plan om nog veel meer onderwerpen onder te brengen in die metropoolregio: zoals alle andere zaken die we tot nu toe in Haaglanden doen, en daarbij ook nog onderwijs, sport, cultuur en een gedeelte van het minimabeleid zoals de ZoetermeerPas.
De provincie zou meedoen met dat stuk van de Metropoolregio dat over verkeer en vervoer zou gaan, want dat is normaal gesproken een taak van de provincie. Met de andere ‘pijlers’, zoals de rest van de onderwerpen werden genoemd, zou de provincie niet mee doen.
Eerste besluit
De Metropoolregio zou een zogenaamde Gemeenschappelijke Regeling worden en heeft intussen de werknaam: Metropoolregio Rotterdam Den Haag.
Eerst moesten alle gemeenten instemmen met het idee. Zó! Zoetermeer heeft tegen gestemd, maar de meerderheid van de Zoetermeerse raad stemde in, met daarbij wel een heleboel voorwaarden.
Eigenlijk gebeurde dat in de meeste gemeenten: men schreef in de reactie: ‘natuurlijk willen we samenwerken, maar….’ En dan volgden allerlei kanttekeningen, voorwaarden en aarzelingen. De initiatiefnemers vertaalden dat niet in: ‘niemand is tegen samenwerking, er valt over te praten, maar men wil er eerst nog goed over nadenken en voorwaarden stellen’, nee, de vertaling werd: ‘iedereen is voor, dit komt niet van 2 gemeenten, maar van onderop’.
De gemeenten zaten vanaf het begin ‘between a rock and a hard place’ zoals de Amerikanen dat noemen. Iedere gemeente had zo zijn aarzelingen, maar de meeste waren óók bang de boot te missen en straks als enige buiten een geweldige samenwerking te staan.
Dus men ging aan de slag met de voorbereidingen voor een Gemeenschappelijke Regeling.
Een Gemeenschappelijke Regeling (GR), hoe werkt dat?
In theorie is het een mooie manier om verschillende gemeenten te laten samenwerken. In de praktijk valt dat helemaal niet mee. Als het 2 gemeenten zijn is het prima. Je kunt heel goed met 2 gemeenteraden van gedachten wisselen en besluiten nemen over zaken die je beide goed vindt. En met 3 is dat ook nog wel te realiseren. Maar als het groter wordt…
Bij de GGD werken we intussen een kleine 10 jaar samen met in totaal 8 gemeenten en een bestuur dat is samengesteld door uit iedere gemeente 1 wethouder af te vaardigen. Je kunt 8 gemeenteraden niet met elkaar laten vergaderen want: te veel mensen, en agendatechnisch bijna ondoenlijk (we hebben het slechts één keer voor elkaar gekregen).
We zagen al snel dat de GGD zijn eigen prioriteiten ging kiezen. En als zo’n GR niet uitkomt met de begroting krijg je als gemeente wél de rekening gepresenteerd. Als je protesteert bij je wethouder in dat bestuur zegt hij al gauw ‘tsja ik wilde het ook wel anders, maar die andere 7 niet’. Je bent dan als gekozen raad wel verantwoordelijk, maar je kunt niet erg goed sturen. Ze noemen het ‘verlengd lokaal bestuur’, maar ik zie nooit raadsleden die zulke lange armen hebben.
Zoetermeer is een aantal jaren geleden op het laatste moment niet in de Avalex-GR (gemeentelijke afvalverwerking) gestapt. En we zijn daar al net zo veel jaren heel blij mee, want we lezen in de krant bijna voortdurend over financiële tegenvallers, en bestuurlijke chaos.
Een andere grote narigheid van GR-en is het feit dat je er moeilijk uit kunt stappen. Ook hier: in theorie wel, maar in de praktijk is het schier onmogelijk, vaak omdat het met hele hoge kosten gepaard gaat, of omdat alle andere deelnemers ermee moeten instemmen.
In Zoetermeer is de ervaring dat je vooral aan het begin van een GR bij het opstellen van het ‘contract’ invloed hebt. Je kunt dan heel precies opschrijven wat de GR gaat doen, en wat niet, en je kunt afspreken hoe je als gemeenteraden erbij betrokken blijft.
Maar echt fijn is het niet. Zó! Zoetermeer vindt kleine GR-en (met 2 of 3 gemeenten) prima, maar als het groter wordt moet je goed kijken of het niet eigenlijk een klusje voor de provincie is, want dáár zitten gekozen volksvertegenwoordigers, en is de democratische aansturing geregeld. En als we dus in een grote GR stappen dan moet het noooooit op basis van ‘dat zoeken we werkendeweg wel uit’. Het moet heel zorgvuldig en in het GR-contract moet heel precies worden beschreven wat de GR wel gaat doen en wat niet, en hoe we er als gemeenteraden grip op kunnen houden, zowel met betrekking tot de reikwijdte van de GR als over de financiën!
De opmaat richting de Metropoolregio
Zoals gezegd, net zoals iedereen ziet Zó! Zoetermeer best wel voordelen van samenwerken. Juist op het gebied van verkeer en vervoer is het natuurlijk heel erg nodig dat wegen en buslijnen niet stoppen bij de gemeentegrens. Wat wij veel minder goed kunnen begrijpen is, waarom we Haaglanden moeten afschaffen van het Rijk, en al helemaal niet waarom dan een Metropoolregio wél een goed idee is. Verkeer en vervoer is eigenlijk een provincietaak. En als de provincie niet goed functioneert, dan moet dát worden aangepakt.
De Metropoolregio denderde door, en het moest allemaal op 1 januari 2013 klaar. Juist daardoor was er veel te weinig tijd om met al die 24 gemeenteraden precies op te schrijven wat de Metropoolregio wel en niet zou gaan doen. We hebben ons een ongeluk vergaderd, met meetings over de pijlers, etc.
In de gemeente Westland nam de gemeenteraad – gelukkig – het initiatief om óók met elkaar te praten over de manier waarop we deze mega-GR zouden moeten besturen. Op hun uitnodiging zijn raadsleden van bijna alle gemeenten naar de raadzaal in ’s Gravenzande gekomen. Toen bleek dat er flinke twijfels waren over de wijsheid om dit ‘effe vlug’ in elkaar te zetten. Tijdens die vergadering werd besloten dat er ook een Pijler NUL nodig was: over het besturen van de GR, en de democratische legitimatie (hoe kun je als burger invloed uitoefenen). En ook of de snelheid waarmee alles geregeld moest worden niet wat gematigder kan, zodat we het zorgvuldig kunnen inrichten, en éérst per onderwerp nog goed kunnen nadenken wat dichtbij de burger in de gemeente geregeld moet worden en wat op een hoger niveau beter uitpakt, en of dat dan niet via de provincie kan.
Verder bleek bij die bijeenkomst dat er best wat kritiek en zorgen zijn over het functioneren van de provincie en over het feit dat de grote steden Rotterdam en Den Haag alles samen aan het regelen waren zonder zich veel aan te trekken van andere 22.
Zo kwam er in de afgelopen tijd al een motie uit Den Haag voorbij over een sportfestijn dat in het kader van de Metropoolregio maar in Rotterdam en Den Haag gehouden moest worden. De andere 22 gemeenten werden compleet over het hoofd gezien. Bij die eerste vergadering van pijler NUL in het Westland, stelde een raadslid uit Den Haag na de eerste 4 of 5 sprekers, dat alles wat hij tot op dat moment gehoord had allemaal onzin was. Waaruit maar duidelijk bleek dat er geen begrip voor elkaar was en nog niet direct een degelijke basis voor samenwerking.
Tot op de dag van vandaag is er geen definitief besluit genomen over de Metropoolregio, zelfs niet over de naam, en is ook nog niet definitief dat het Stadsgewest Haaglanden wordt opgeheven, maar…
Bij een groot congres bij Dekker Zoetermeer werd al wel een magazine #MRDH gepresenteerd. Het gaat om zoveel geld, en zoveel macht… dat we snel meegesleurd moeten worden. Het signaal dat we steeds maar kregen en krijgen: het moet snel, het kan niet meer gestopt worden, het is dringend nodig, zonder die Metropoolregio op 1.1.2013 zouden we op een verschrikkelijke manier gaan achter lopen in Europa... etc. etc.
En wat bij Dekker óók erg duidelijk werd: met zo’n kleine 600 raadsleden - met 24 gemeenten bij elkaar kom je geloof ik op ruim 800, maar niet iedereen was aanwezig - kun je niet met elkaar praten. Je kunt wel allemaal op hele lange rijen zitten en kijken naar wat er op een podium gebeurt… En daar gebeurde keurig ingestudeerde vraaggesprekjes.
Op voorspraak van pijler NUL werd in een deelgroep gesproken met een professor, die verschillende wijze dingen zei over de manier waarop we naar dit soort samenwerkingsverbanden zouden kunnen kijken. Maar ook in een deelgroep met ruim 70 man en heel beperkt de tijd kom je niet echt tot een verdiepingsslag.
Regering geïmplodeerd, maar…
Op 12 september gaan we naar de stembus, en naar verwachting is het voorlopig niet duidelijk of de wet die Haaglanden en dergelijke moet verbieden wel doorgaat. Laat staan hoe het er precies uit komt te zien.
Maar… vandaag (3 mei 2012) lezen we bijvoorbeeld op RTV Rijnmond:
Rotterdam en Den Haag gaan gewoon door met de vorming van de metropoolregio. Dat schrijven ze in een brief aan 24 gemeenten in de regio.
De burgemeesters Van Aartsen en Aboutaleb zeggen zich niets aan te trekken van de val van het kabinet. De metropoolregio zou vanaf volgend jaar de plaats moeten innemen van de stadsregio Rotterdam die wordt opgeheven. Maar de Tweede Kamer zal dat plan mogelijk controversieel verklaren. De burgemeesters vinden het belangrijk dat er een metropoolregio komt. Dat is, volgens hen, goed voor de economie.\
Ook samenwerking in het openbaar vervoer in Zuid-Holland maakt onderdeel uit van de metropoolregio. De provincie stapte onlangs uit dit overleg, omdat het geen zin zou hebben na de val van het kabinet.
Standpunt van Zó! Zoetermeer
Intussen heeft Zó! Zoetermeer zich flink in de metropoolmaterie verdiept.
Wat ons betreft houden we Haaglanden voorlopig gewoon in stand. Totdat er eventueel echt een wet is waardoor Haaglanden als stadsgewest moet worden opgeheven.
- Als Haaglanden als stadsgewest verdwijnt, kunnen we beter eerst Haaglanden omvormen tot een GR.
- Voor verkeer en vervoer moeten we goed nadenken of we dat in Haaglanden kunnen houden, en of we dat moeten willen. Vervolgens, als er echt aantoonbare voordelen zijn te behalen door samenwerking met de Rotterdamse regio dan kunnen we dat op allerlei manieren realiseren: zou de provincie dat niet moeten begeleiden? Kunnen we dat niet doen met een convenant tussen Haaglanden en de Rotterdamse regio? Moet dat over alles gaan? Moet ik als Zoetermeers raadslid iets vinden van de buslijn tussen Hellevoetsluis en Bernisse, of een mening hebben over de bushokjes in Schiedam?
- In alle gevallen zullen we niet de Haaglandenorganisatie zomaar moeten ontmantelen. Er komen geluiden uit Den Haag en Rotterdam dat de gemeenteambtenaren van die 2 steden het werk wel kunnen doen, maar Zó! denkt dat de Zoetermeerse belangen veel beter gediend kunnen worden door mensen die voor hun brood niet afhankelijk zijn van één van de gemeenten. Dus laat het personeel van Haaglanden nog maar even zitten. Als het komt tot een Metropoolregio, dan gaan die mensen over naar een onafhankelijke organisatie van de Metropoolregio. Zó! wenst deze medewerkers mensen trouwens sterkte, want zij zitten in onzekere tijden.
- Voor alle andere pijlers gaan we in een rustig tempo verder om te zien waarover we willen samenwerken, hoe we dat gaan organiseren, en of we dat heel licht doen (elkaar informeren) iets zwaarder (overlegplatform) en of we dat misschien op den duur veel verdergaand doen in een gemeenschappelijke uitvoeringsorganisatie of in een GR die ook beleid voorstelt. En vooral ook met welke gemeenten we gaan samenwerken. Dat hoeft toch niet steeds met alle 24?!
- Wat Zó! Zoetermeer betreft worden alle nieuwe GR-en altijd TIJDELIJK, met een einddatum (maximaal 6 jaar, met mogelijke verlenging van één keer 1 jaar) en duidelijke afspraken over budgetneutrale ontbinding. Als het dan allemaal reuze fijn blijkt te zijn, maken we daarna gewoon een nieuwe, ook weer tijdelijke GR.
- En altijd altijd moeten we ervoor zorgen dat het democratisch goed geregeld is. Ik hoorde nogal wat mensen de laatste tijd die riepen: ‘de burger heeft toch geen belangstelling voor issues als democratische legitimiteit’. Nee, niet als je het zo stelt. Maar ik wil toch echt niet aan de inwoners van Zoetermeer moeten uitleggen dat de buslijn die zij steeds gebruikten is opgeheven omdat iemand uit Westvoorne gestemd heeft voor het behoud van de verbinding tussen Barendrecht en Brielle…
- Zó! Zoetermeer voelt zich verantwoordelijk voor de belastingcenten van de Zoetermeerders, of ze dat nu hebben betaald aan de gemeente of aan het rijk. Wij willen uw geld niet in een GR-organisatie storten als we niet heel precies weten of we het op een hoop gooien of in een put, en wij willen ook inzicht hebben in de kwaliteit van de bodem (vast, beweegbaar of totaal niet aanwezig, ook wel ‘bodemloos’ genoemd in het jargon). En we worden ook niet warm of koud van al die lui die menen ons te moeten uitdagen met ‘over je eigen schaduw heen springen’. Dat proberen ze maar op Het Binnenhof, in Zoetermeer weten we dat het helemaal niet kan.
Reacties
Nog geen reacties
Laat reactie achter
Zó! Zoetermeer behoudt zich het recht voor reacties die beledigend of aanstootgevend zijn of anderszins grof taalgebruik bevatten niet te plaatsen.
Reacties worden pas geplaatst na goedkeuring door onze medewerkers.